Θεωρείτο ως «ιερό βότανο» σε πολλές παραδόσεις σε όλο τον κόσμο. Ανήκει στην οικογένεια της Lamiaceae του γένους Ocimum. Είναι ιθαγενές στο Ιράν, στην Ινδία και σε άλλες τροπικές περιοχές της Ασίας. Αυτό το ετήσιο φυτό καλλιεργείται για τα έχοντα φαρμακευτική αξία φύλλα και σπόρους του.
Σύγχρονη έρευνα
Ο βασιλικός περιέχει υψηλά επίπεδα βήτα καροτίνης, κρυπτοξανθίνης, λουτεΐνης και ζεαξανθίνης. Αυτά τα συστατικά προστατεύουν από τις ελεύθερες ρίζες. Περιέχει επίσης καλή ποσότητα μετάλλων όπως κάλιο, μαγγάνιο, χαλκό και μαγνήσιο. Είναι καλή πηγή σιδήρου. Περιέχει 3,17mg σίδηρο ανά 100gr φρέσκων φύλλων (περίπου 26% του RDA, δηλαδή της ημερήσιας συνιστώμενης δόσης).
Ο βασιλικός περιέχει πολλά φαινολικά φλαβονοειδή όπως οριεντίνη και βικενίνη. Αυτά τα συστατικά έχουν εξεταστεί σε εργαστηριακές μελέτες για την πιθανή αντιοξειδωτική τους προστασία κατά της προκαλούμενης από ακτινοβολία οξείδωσης στο συκώτι ποντικών. Σε μελέτες σε ανθρώπινα λευκά αιμοσφαίρια ο βασιλικός προστατεύει τις κυτταρικές δομές και τα χρωμοσώματα από την ακτινοβολία. Τα φύλλα του βασιλικού περιέχουν πολλά ευεργετικά για την υγεία πτητικά έλαια όπως ευγενόλη (eugenol), κιτρονελλόλη (citronellol), λιναλοόλη (linalool), κιτράλη (citral), λιμονένη (limonene) και τερπινεόλη (terpineol). Αυτά τα συστατικά είναι γνωστά για τις αντιφλεγμονώδεις και αντιβακτηριδιακές ιδιότητές τους. Η ευγενόλη έχει βρεθεί ότι έχει αντιφλεγμονώδη λειτουργία δρώντας κατά του ενζύμου κυκλοοξυγενάση (COX), που μεσολαβεί στη φλεγμονώδη διαδικασία στο σώμα. Αυτή η αναχαιτιστική επίδραση της ευγενόλης, κάνει τον βασιλικό ένα σημαντικό φάρμακο για την ανακούφιση στα άτομα με φλεγμονώδη προβλήματα υγείας, όπως ρευματοειδή αρθρίτιδα και φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου.
Εργαστηριακές μελέτες έχουν δείξει ότι ο βασιλικός έχει αντι-μολυσματική δράση αναχαιτίζοντας πολλά παθογόνα βακτήρια όπως τον σταφυλόκοκκο, τον εντερόκοκκο και την ψευδομονάδα. Το τσάι του βασιλικού ανακουφίζει τη ναυτία και θεωρείται ότι έχει ήπια αντισηπτική δράση. Απαραίτητα έλαια από τα φύλλα του βασιλικού έχουν φανεί ότι έχουν την ικανότητα να αναχαιτίζουν διάφορα είδη παθογόνων βακτηριδίων τα οποία έχουν γίνει ανθεκτικά στα συχνά συνταγογραφούμενα αντιβιοτικά φάρμακα. Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2003 στο Journal of Microbiology Methods, απαραίτητα έλαια του βασιλικού βρέθηκαν ότι αναχαιτίζουν στελέχη βακτηριδίων από σταφυλόκοκκο, εντερόκοκκο και ψευδομονάδα, τα οποία δεν είναι μόνο διαδεδομένα, αλλά τώρα θέτουν σοβαρές δυσκολίες στη θεραπεία, αφού έχουν αναπτύξει υψηλό επίπεδο αντίστασης στη θεραπεία με αντιβιοτικά φάρμακα.
Μελέτες που δημοσιεύθηκαν στο τεύχος Φεβρουαρίου 2004 του περιοδικού Food Microbiology έχουν δείξει ότι προϊόντα πλυσίματος σε διάλυμα που περιέχει είτε αιθέριο έλαιο βασιλικού είτε θυμαριού σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις 1% συνετέλεσε στη μείωση του αριθμού της Shingella, ενός μολυσματικού βακτηριδίου που προκαλεί διάρροια και ενδεχομένως και σημαντική εντερική βλάβη(32). Αν και οι επιστήμονες χρησιμοποιούν αυτή την έρευνα για να αναπτύξουν φυσικά συντηρητικά τροφίμων, θα ήταν συνετό να συμπεριλάβετε βασιλικό και θυμάρι στις περισσότερες συνταγές σας, ιδιαίτερα για φαγητά που δεν μαγειρεύονται όπως σαλάτες. Η προσθήκη φρέσκου θυμαριού ή βασιλικού στο επόμενο λαδόξιδο που θα φτιάξετε δεν θα ενισχύσει μόνο τη γεύση της φρέσκιας πράσινης σαλάτας σας, αλλά θα εξασφαλίσει ότι το φρέσκο σαλατικό σας είναι ασφαλές για κατανάλωση.
Τα συστατικά αυτά που περιέχει ο βασιλικός τον καθιστούν άριστο βοήθημα για την προστασία του καρδιαγγειακού συστήματος. Η βήτα καροτίνη που περιέχει, όχι μόνο προστατεύει τα επιθηλιακά κύτταρα (τα κύτταρα που σχηματίζουν την εσωτερική επιφάνεια πολλών δομών του σώματος, συμπεριλαμβανομένων των αιμοφόρων αγγείων), αλλά εμποδίζει τις ελεύθερες ρίζες να οξειδώσουν τη χοληστερίνη στην κυκλοφορία του αίματος.
Κατά ορισμένους επιστήμονες, μετά την οξείδωσή της η χοληστερίνη συγκεντρώνεται στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων, ξεκινώντας την ανάπτυξη της αθηροσκλήρωσης, της οποίας το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να είναι καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό. Επομένως δεν είναι η χοληστερίνη επικίνδυνη από μόνη της, παρά μόνο όταν οξειδωθεί. Η βλάβη των ελευθέρων ριζών είναι ένας συντελεστικός παράγοντας σε πολλές άλλες παθήσεις, όπως στο άσθμα, στην οστεοαρθρίτιδα και στη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Η βήτα καροτίνη που βρίσκεται στον βασιλικό μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της εξέλιξης αυτών των παθήσεων και παράλληλα να προστατεύει τα κύτταρα από περαιτέρω βλάβη. Το μαγνήσιο που περιέχει ο βασιλικός κάνει τους μύες και τα αιμοφόρα αγγεία να χαλαρώσουν, βελτιώνοντας έτσι τη ροή του αίματος και μειώνοντας τον κίνδυνο για άτακτους καρδιακούς ρυθμούς ή σπασμούς του καρδιακού μυός ή των αιμοφόρων αγγείων.
Μάριος Δημόπουλος
Διατροφολόγος
Μέλος του American Council of Applied Clinical Nutrition
Μέλος της American Association of Drugless Practitioners